Навіны

Калі ў 2008 годзе выйшла кніга Марыі Мартысевіч “Цмокі лятуць на нераст”, яна адразу ж трапіла ў мой прыватны рэйтынг улюбёных сучасных беларускіх кніг, прычым на адну з самых высокіх пазіцыяў. У гэтым незвычайным зборніку эсэ ў вершах і прозе мне падабалася ўсё: і манерны лірызм “Свіцязянкі”, і дасціпнасць, што балансуе на мяжы з пяшчотай, “Мужчынаў, якіх мы выбіраем”. Праўда, вызначэнне эсэ ў вершах і прозе здавалася мне тады не больш як элементам арыгінальнай, але трохі штучнай канцэпцыі, якая дае аўтарцы магчымасць сабраць пад адной вокладкай вельмі розныя тэксты. Канцэпцыя можа ўратаваць любую мяшанку, калі толькі яе не даводзіцца доўга тлумачыць, думалася мне тады. Тут усё тлумачыцца хутка, а таму хай сабе будуць эсэ. У вершах і прозе.

Новы зборнік Марыі Мартысевіч “Амбасада”, што выйшаў у 2011 годзе ўжо з іншым, хоць і не менш дасціпным, падзагалоўкам “Вершы свае і чужыя”, прымусіў мяне вярнуцца да “Цмокаў…” і прыгледзецца да іх уважлівей. Відавочна, што два гэтыя вызначэнні — эсэ і вершы — цудоўна працуюць на канцэпцыю, і тым не менш яны падаліся мне падазронымі. З аднаго боку, асобныя вершы з “Цмокаў…” выглядаюць занадта далёкімі ад жанру эсэ, з другога — асобныя вершы з “Амбасады” надта гэтыя эсэ нагадваюць. Больш за тое, яны здаюцца яшчэ больш эсэістычнымі, чым некаторыя празаічныя тэксты з “Цмокаў…” Калі ў “Цмоках…” перад намі раскрываюцца дзве грані аўтарскага таленту — лірычная і, назавем яе так, іранічна-эсэістычная, то ў “Амбасадзе” перавага відавочна аддаецца другой. Зрэшты, усе гэтыя развагі так і засталіся б абстрактнымі, калі б пэўны час таму я не села перачытваць ангельскага класіка XVIII стагоддзя Аляксандра Поўпа.

Паэзія з даўніх часоў лічылася прыдатнай для стварэння любога тыпу выказвання. З яе дапамогай можна было памаліцца, прызнацца ў каханні, пакпіць з ворага і, урэшце, занатаваць народныя прыкметы, якія дапамогуць земляробу ў яго штодзённай працы. Марк Манілій завершаваў асновы астралогіі, Нікаля Буало — базавыя законы паэзіі, а эксцэнтрычны дзядуля Чарлза Дарвіна Эразм яшчэ ў другой палове XVIII стагоддзя выклаў вершам вынікі сваіх батанічных даследаванняў, прысвяціўшы ў тым ліку цэлую паэму сэксуальнаму жыццю раслін. Аляксандр Поўп са сваім доўгім вучоным “Вопытам пра крытыку” глядзіцца ў гэтай кампаніі дзядзькам даволі памяркоўным і зусім не радыкальным: падумаеш, напісаў паэму пра літаратурную крытыку. Марыя Мартысевіч пайшла нашмат далей за яго і стварыла такі сабе “Вопыт пра амбасаду” — псіхалагічнае даследаванне такой складанай і балючай для сённяшняга беларускага грамадства з’явы, як атрыманне візы.

Вершы Марыі Мартысевіч вяртаюць паэзіі ўтылітарнасць, нагадваючы нам, што пісаць можна пра ўсё. Яе зборнік вылучаецца нават на фоне стракатых твораў маладых беларускіх пісьменнікаў, якія што толькі не апявалі — ад лася да лёгкіх Еўропы. Драматычная паэма “Амбасада” глядзіцца незвычайна, з якога боку на яе ні зірні — нават на фоне змешчаных у зборніку двух перакладаў з Сяргія Жадана. Гэта ўжо не літаратурная журналістыка, як яе разумеюць ва ўсім свеце, гэта — журналістыка паэтычная, дзівосны сімбіёз дзвюх такіх неспалучальных на першы погляд рэчаў. Варта згадаць, што поўпаўскі “Вопыт пра крытыку” ў арыгінале называецца “An Essay on Criticism”, — і ў нас больш не застаецца сумневаў, што наш “Вопыт пра амбасаду” — гэта не што іншае, як усё тое ж эсэ ў вершах і прозе. Аўтарка назвала яго серыялам, але гэта не больш як метафара. Зноў жа прыгожая канцэпцыя, якая ні да чога асаблівага не абавязвае.

Ганна Янкута, budzma.org

[TypeError] 
count(): Argument #1 ($value) must be of type Countable|array, bool given (0)
/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/bitrix/news.detail/.default/template.php:50
#0: include
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790
#1: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885
#2: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784
#3: CBitrixComponent->showComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724
#4: CBitrixComponent->includeComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news.detail/component.php:515
#5: include(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615
#6: CBitrixComponent->__includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692
#7: CBitrixComponent->includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195
#8: CAllMain->IncludeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/detail.php:16
#9: include(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790
#10: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885
#11: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784
#12: CBitrixComponent->showComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724
#13: CBitrixComponent->includeComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news/component.php:336
#14: include(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615
#15: CBitrixComponent->__includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692
#16: CBitrixComponent->includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195
#17: CAllMain->IncludeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/news/index.php:107
#18: include_once(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/include/urlrewrite.php:184
#19: include_once(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/urlrewrite.php:2
----------