Хаім Ленскі загучаў па-беларуску

Пісаў Х. Ленскі на мове іўрыт, якая ў Савецкім Саюзе была абвешчаная рэакцыйнай, сіянісцкай. Яе вывучэнне і творчасць на ёй амаль заўсёды лічыліся антысавецкай прапагандай.

Свой творчы шлях паэт пачынаў у Заходняй Беларусі, якая ў 1921–1939 гг. была часткаю Другой Рэчы Паспалітай. Ён закончыў Віленскую габрэйскую настаўніцкую семінарыю, настаўнічаў. Бацька Х. Ленскага меў прафесію горнага інжынера, працаваў у Савецкім Саюзе, у г. Баку. Паэт, тады малады рамантычна настроены хлопец, вырашыў прыехаць да бацькі, дзеля чаго ў 1923 годзе нелегальна перайшоў польска-савецкую мяжу. Быў затрыманы і сядзеў у «каранціне» пад Барысавам. Праз пару месяцаў Ленскага выпусцілі. Некаторы час ён жыў у Самары, потым у Баку, у 1925 годзе пераехаў у Ленінград.

Не маючы магчымасці друкавацца ў СССР, Х. Ленскі перасылаў свае творы ў Палестыну, падтрымліваў ліставанне з выбітным паэтам Хаімам-Нахманам Бялікам, класікам новаіўрыцкай літаратуры.

У 1934 годзе Х. Ленскі быў арыштаваны органамі НКУС за «контррэвалюцыйную дзейнасць» і зняволены на 5 год. Пасля адбыцця пакарання паэт заставаўся на волі ўсяго два гады. Нягледзячы на пераслед, ад творчасці на іўрыце не адмовіўся і зноў апынуўся ў сібірскіх лагерах, дзе і загінуў.

Творы Хаіма Ленскага шырока друкаваліся ў замежжы як на мове арыгіналу, так і ў перакладах на шэраг моваў свету. У СССР пераклады яго вершаў на рускую мову друкаваліся ў самвыдаве. Прапанаваныя тут вершы – першая спроба перакладу твораў Х. Ленскага на беларускую.

Фелікс Баторын

На здымках з «Вікіпедыі» і tut.by: Х. Ленскі, Ф. Баторын

ХАІМ ЛЕНСКІ

* * *

Даўно расцёкся снег, растаючы.

Ідзе нісан па свеце, бэз льючы.

А ноч мая – як іншыя ўсе ночы:

Ні ў місе поліўкі, ні мёду ў гарлачы.

* * *

Сляпое дрэва, твой ратунак дзе?

На голля голы нерв што цень кладзе?

То птушкі развітальная пушынка?

А можа, гэта першы снег ідзе?

ЗІМОВАЯ РАНІЦА ВЫГНАННЯ

Наймоцны спірт марозу з бутлі рання

Дзярэ і душыць горла, паліць грудзі.

Смыліць душы апечаная рана.

Душа таго смылення не пазбудзе.

Хілюся супраць ветру, шчокі стынуць.

Трывайце, ногі, вочы, не заплачце!

Дзе воды, у якія б якар кінуць,

Каб сцяг святочны палыхнуў на мачце?

Шматкі рыззя ў сляды ўмярзаюць. Шротам

Сячэ завея… (дзе мая Айчына?)

Я мрою мора, мора… (крок за крокам…)

Я сёння тут, а заўтра там, магчыма.

* * *

Скатаваў аж да хрыпу вароты скразняк.

Снег спадае з прамерзлага голля.

Глушыць выкрыкі цемра начы. Дзе і як

Я схілю сваю горкую голаў?

Снежны біч здратаваў мне гарачкавы твар.

А дзе захад крывёю адплакаў,

Распасцерты Расіі мядзведжы абшар,

Сэрца рве ён кіпцістаю лапай.

Я памкнуся туды, буду схоплены зноў,

Закрычу з безнадзейнасці нема.

Так, загнаны, раве найапошні з зуброў

Ў белавежскае роднае неба.

І напомніць мой крык, уламіўшыся ў сны,

У крывёю аброшаным свеце

Вам аб пасынку жорсткай чужой стараны –

Ў ёй апошнім габрэйскім паэце.