Навіны
Урэшце, толькі са спадзевам на тое і пішуцца гэтыя вершы ― страшна прыгожыя і невясёлыя.
Кожны чацвёрты з іх гучыць абвінавачваннем, як звонкая аплявуха “дзецям бетоннай купелі”; кожны трэці ― як фрынас; кожны другі ― як апошні верш. І ўсё гэта падобна да няшчаснага кахання: разумееш, што шчасця не будзе, – але не маеш моцы адмовіцца ад сваёй жарсці.
“Не здрадзіць, не кінуць забытымі продкаў сваіх,
Няхай ты згараеш і сам па дарозе да іх”.
“З’яўленне інфанты” не здзівіць дасведчанага чытача. Людміла Рублеўская ўсё тая ж.
Стылістычна яе паэзія па-ранейшаму наследуе барока і рамантызму (які часам звужаецца да готыкі). Гэта дазваляе аўтару найбольш дакладна адлюстраваць свой светапогляд, выявіць драматычнае, абвостранае ўспрыняцце рэальнасці. Готыка ― у змрочных гісторыях, якія расказваюцца, вядома ж, не адно каб застрашыць чытача: за ўсімі гэтымі магіламі, крыжамі, мерцвякамі, ноччу і дажджыма (іншую форму слова паэтка не прымае), прывідамі і крывёю на белым мармуры, ― за ўсім гэтым паўстае Беларусь.
Прыхільнасць да барока з яго кантрастамі, скокамі смерці, пірам падчас чумы, раскошай на тле адчаю прыўносіць у паэзію Людмілы Рублеўскай элементы, якія сёння выглядаюць экзатычна ― і дазваляюць пазнаць Рублеўскую між тысячы іншых аўтараў. Атрута ў віне (ад цыкуты да стронцыю, золата ў трунах, цяжкія пярсцёнкі на тонкіх пальцах, чорны шоўк масак, пышныя, багатыя тканіны на целах мерцвякоў, карнавалы і балаганы (“А балаганаў хапае. Вакол балаганы.”). І гэта таксама ― Беларусь.
Нязвыклая. Але ёсць і звыклая, з ваўкоў ды цмокаў, змеяў між камянёў, вядзьмарак, скрыжаванняў ― і балота. Які белліт без балота? А калі ёсць яно ― то з’яўляюцца і сакральныя “тут”, “тутэйшы”.
Асобна ад гэтай сімвалічнай раскошы стаіць Сад. Успрымаць яго як алегорыю Раю няварта. Прырода гэтага саду зямная, ён не дадзены звыш. Ён узгадаваны на роднай зямлі, паліты і слязьмі, і крывёй, і потам. У ім нельга аддацца асалодзе сузірання, прыемнай дрымоце – у ім трэба працаваць, а калі і заснеш, дык толькі вечным сном.
І ў гэтым шчасце. Бо пасля, калі-небудзь, “сад мой на хвілю / зямлю маю зробіць шчаслівай”.
На сімвалах і стаіць паэзія Людмілы Рублеўскай. Як на палях, што не даюць творам абрынуцца ў багну пасрэднасці.
Рамантызм Людмілы Рублеўскай па легкадумнасці можна прыняць за праяву эскапізму. Але ўсё якраз наадварот. Не яна пазбягае рэчасінасці ― гэта рэчаіснасць такая нішчымная, што таленту ў ёй цесна. Ёсць паэты, якім хапае найменшага; яны сузіральнікі, якія ператвараюць у мастацтва травінку, горкі яблык, бег каня (такі Леанід Галубовіч). Талент Людмілы Рублеўскай іншы. Калі першы тып таленту можна ўявіць сівабародым мудрацом, то другі ― юнак, максімаліст, якому патрэбныя яркія, густыя фарбы і звон словаў, бо іначай яго пачуцці не выказаць. І на пачуцці трэба паставіць націск.
У празаічным вымярэнні вершы Рублеўскай былі б навэламі: і справа нават не ў сюжэтнасці асобных твораў, але ў эмацыянальным напружанні, якое задаецца з першага радка і не паслабляецца да апошняга. Наадварот: апошнія радкі самыя важныя, яны падводзяць рысу ўсяму сказанаму ― вострую і бліскучую, як лязо дарагога кінжала. Словы, прамоўленыя напрыканцы, гучаць у Людмілы Рублеўскай як гнеўны вокліч у апусцелым храме. Іх рэха яшчэ доўга гучыць увушшу. І калі паэзію немажліва чытаць запар, то “З’яўленне інфанты” пацвярджае гэтае правіла.
Вобразу паэта ў зборніку адводзіцца асобная роля. Яго можна ўбачыць і ў гладыятары, і абозным лекары: паэт не мае права выпусціць з рук “меч”, бо падымецца рогат на трыбунах; і ён жа пакідае за спінай тлумную мітусню, пацягваючы віно з дзьмухаўцоў і ідучы... Куды? У сэрца згубленай Еўропы, напэўна. А хутчэй – на пошукі Атлантыды.
Сярод яе спачылых атлантаў ― расстраляныя паэты. Ніхто іншы, здаецца, не піша пра іх столькі і так. Хоць тэма гэтая мала каго не хвалюе. Відаць, справа ў тым, што расстраляны паэт (не як канкрэтная асоба, але як сімвал, а ў нашых рэаліях нават архетып) з’яўляецца жывым увасабленнем усіх тэм, якія баляць Рублеўскай: пакуты за радок, пакуты за волю, пакуты за волю радка, тутэйшасць, Беларусь, загубленае жыццё, мінуўшчына... У гэтых ценях адбіваецца яна сама. І карыстаючыся яе ж вобразнасцю, вершы Рублеўскай ― кветкі, што ўзрастаюць на магілах.
Наўрад ці ХVІІІ стагоддзе калі-небудзь адпусціць свайго паэта. Дый сама Рублеўская не збіраецца яго пакідаць. Ёй як нідзе ўтульна за пышным сталом з неверагоднымі стравамі і чырвонымі (абавязкова чырвонымі! ― як кроў) вінамі, між п’яным ад выпітага і ўласнае адвагі сарматам і строгай, прыўкраснай паннай, у якой вочы – абавязкова караткевічаўскія: вялікія і тужлівыя.
“Да каменных не страшна хадзіць.
Расчароўвацца позна,
А насмешлівасць ім не ўласціва.
Каменныя вусны
Крыўдным словам не зганьбяць,” ―
гаворыць яна ў “Мармуровым героі...”. І маўклівая статуя бярэ на сябе адразу дзве ролі. З аднаго боку ― помнік былому, адзіны алтар паэта. З іншага ― “галатэй”, і, вядома ж, не ў тым сэнсе, што Людміла Рублеўская закаханая ў статую: з мармуру яна стварае жывыя, палымнеючыя вобразы, якія ў ідэале мусяць апякаць не толькі рукі стваральніка, але і сэрцы чытачоў. Аднак паэтка сама ў гэта слаба верыць. І пасмейвацца з уласных спадзяванняў.
І тым больш прывязваецца да мармуровых герояў.
Наста Грышчук, для lit-bel.org
[TypeError] count(): Argument #1 ($value) must be of type Countable|array, bool given (0) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/bitrix/news.detail/.default/template.php:50 #0: include /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790 #1: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885 #2: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784 #3: CBitrixComponent->showComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724 #4: CBitrixComponent->includeComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news.detail/component.php:515 #5: include(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615 #6: CBitrixComponent->__includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692 #7: CBitrixComponent->includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195 #8: CAllMain->IncludeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/detail.php:16 #9: include(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790 #10: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885 #11: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784 #12: CBitrixComponent->showComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724 #13: CBitrixComponent->includeComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news/component.php:336 #14: include(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615 #15: CBitrixComponent->__includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692 #16: CBitrixComponent->includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195 #17: CAllMain->IncludeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/news/index.php:107 #18: include_once(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/include/urlrewrite.php:184 #19: include_once(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/urlrewrite.php:2 ----------