Навіны
Як вядома, бягучы год афіцыйна абвешчаны ў Беларусі Годам кнігі. У самай сціслай расшыфроўцы гэта значыць, што з помпай будуць адзначаны ўсе магчымыя юбілеі класікаў, пройдзе мноства кніжных выстаў...
А вось што перападзе радавым чытачам і тым замежнікам, якія хочуць даведацца
пра нашу Айчыну больш?
Мы вырашылі здзейсніць адмысловы рэйд па сталічных кнігарнях. Ён пакінуў, мякка
кажучы, ніякаватае ўражанне. Нават у цэнтральнай кніжнай краме на цэнтральным
праспекце Мінска літаратуры беларускіх аўтараў, на беларускай мове або проста
пра Беларусь адведзены сціплы закутак, сумешчаны з сувенірным аддзелам. Калі,
безумоўна, не адносіць да беларускай літаратуры такую паліграфічную прадукцыю,
як насценныя календары з выявамі Мінска з розных ракурсаў і маляўнічымі
краявідамі краіны, зборнікі правілаў дарожнага руху і шматлікія даведнікі,
карты ды атласы, сярод якіх, напрыклад, знаходка для шпіёна — карта распрацоўкі
карысных выкапняў у Беларусі.
Хлусіць не будзем — выбраць у падарунак сябру-турысту тут ёсць што: ад
недарагіх сімпатычных беларуска- і англамоўных паштовачак (7—15 тысяч рублёў)
да шыкоўнага — у скураной вокладцы з золатам — альбома "Скарбы
Беларусі" (350 тысяч рублёў) або выдатнага па якасці і выкананні альбома
"Чарнобыль" (240 тысяч рублёў). Багата фотаальбомаў на розныя густы:
прырода, помнікі архітэктуры, палацы і храмы, гарады і людзі... Хапае таксама
агітацыйна-прапагандысцкіх шэдэўраў кшталту "Рэспубліка Беларусь. Час
дзеянняў і пераўтварэнняў" і "Мы дзеці твае, Беларусь".
А вось мастацкія выданні класікаў і сучаснікаў занялі добра калі два стэлажы і
не вытрымліваюць канкурэнцыі не тое што з маляўнічай "сувеніркай", а
і са зборнікамі фэнтэзі ды жаночымі дэтэктывамі. Не дзіўна, што найчасцей у
гэтым аддзеле пакупнікі запытваюць... драўляныя і металічныя сувеніры-магніцікі
з сімволікай беларускіх гарадоў.
За гадзіну, праведзеную ў кнігарні, толькі двое наведвальнікаў замовілі
"аповесці Караткевіча на беларускай мове" і "які-небудзь
альбом".
Такую ж карціну можна ўбачыць і ў іншых буйных кнігарнях — большасць стэндаў
беларускіх выдавецтваў выглядаюць экскурсіяй у савецкія часы, кнігі сучаснікаў
губляюцца на фоне кідкіх вокладак Уліцкай, Пялевіна, Муракамі, а ў аддзелах для
турыстаў наведвальніка "дабіваюць" залачоныя абрэзы бясконцых
фотаальбомаў "Мая Любаншчына", "Зямля сілы. Белавежская
пушча" ды выявы дзяржаўнага герба "з гіБсу пад пазалоту".
Складваецца ўстойлівае адчуванне, што ў Год кнігі чытаць нам і няма чаго...
У маім уласным інтэрнэт-апытанні (37 чалавек) у "Фэйсбуку" і
"Вконтакте" "Якія беларускія кнігі вы параілі б пачытаць
суайчыннікам?" найчасцей называліся творы Васіля Быкава і Уладзіміра
Караткевіча, Івана Шамякіна і Максіма Багдановіча, радзей называліся Якуб
Колас, Уладзімір Арлоў, а таксама даследчыкі Павел Шпілеўскі і Людміла Дучыц.
Зрэшты, былі таксама варыянты "канстытуцыю Беларусі" і "вершы
Быкава", а адзін з удзельнікаў апытання ўвогуле разрадзіўся вершаванай эпіграмай:
"Дачытаў я да канца
"Вам — заданне" Чаргінца.
Аўтар, маю прапанову:
Стаў "Канец" пасля назовы!
"Здрабнелі сёння аўтары"
"Сучасная літаратура знаходзіцца не ў самых спрыяльных умовах, у многім
з-за таго, што мала хто сёння чытае ўплывовых людзей і тых, хто прымае важныя
рашэнні, — разважае паэт Андрэй Скарынкін, член Саюза пісьменнікаў саюзнай
дзяржавы, намеснік старшыні секцыі паэзіі Саюза пісьменнікаў Беларусі — З
іншага боку, не кожны аўтар, нават таленавіты, можа надрукавацца. І гэта
залежыць ад розных прычын — пачынаючы ад густу рэдактара выдавецтва да пэўных
палітычных абставін. Ну і, шчыра кажучы, яркіх, прыкметных кніг, такіх, якія
можна назваць сапраўднай падзеяй у культурным жыцці Беларусі, асабіста мне
апошнім часам не траплялася. Магчыма, я дрэнна шукаў, але часта было так: на
просьбу "пакажыце беларускіх аўтараў" прадаўцы ў кнігарні прыносілі
кнігі, выдадзеныя ў нашай краіне, але не беларускіх, а сучасных расійскіх
пісьменнікаў і паэтаў. На мой погляд, здрабнелі сёння аўтары. Вось, напрыклад,
летась мае вершы ажно двойчы надрукавалі ў расійскім "Сучасніку", але
ж гэта не таму, што я такі геніяльны, а таму, што вельмі нізкі ўзровень многіх
сучасных паэтаў у Расіі. Што ўжо казаць пра нашу краіну! Нам трэба яшчэ расці і
расці, каб не замыкацца ў сваім местачковым наваколлі".
"Чытаць ёсць каго і што!"
Паэт, перакладчык і эсэіст, сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў Міхась
Скобла прытрымліваецца іншага меркавання: чытаць заўсёды ёсць каго і што,
калі самому не паленавацца, пашукаць годныя кнігі і скласці ўласную бібліятэку.
— Шмат дзе (прынамсі, у раённых гарадах) кнігарні зачыняюцца або скарачаюцца да
мале-е-е-нечкага аддзела ва ўнівермагу. Таму справа ратавання
"тапельцаў" — справа рук саміх "тапельцаў". Збірайце
ўласную бібліятэку, — кажа ён. — У мяне на кніжных паліцах месца няшмат, і там
знаходзіцца толькі тое, што варта чытаць і перачытваць, да чаго рука цягнецца
штодня. З гэтага спісу назаву 10 кніг, якія раіў бы прачытаць кожнаму беларусу,
хоць насамрэч можна назваць такіх кніг і 100, але ж густы ва ўсіх нас розныя.
Таму абмяжуемся, што называецца, выбраным з выбранага. "Ладдзя
роспачы" Уладзіміра Караткевіча, кніжка прозы "Цэнтр Еўропы" і
кніжка паэзіі "Плошча" Уладзіміра Някляева, паэтычны зборнік Міхася
Стральцова "Мой свеце ясны" (на маю думку, гэта адзін з самых
гарманічных беларускіх паэтаў). Што яшчэ? Двухтомнік Ларысы Геніюш, зборнік
Леаніда Дранько-Майсюка "Гаспода" , апавяданні Янкі Брыля, паэзія
Барадуліна — "Евангелле ад Мамы", раман нашай сучасніцы Наталкі
Бабінай "Рыбін горад" (шкада, што дагэтуль у нас не знойдзецца свайго
Эміра Кустурыцы, які мог бы экранізаваць гэты твор; у яе такая тэмпаральная
проза: за адну хвіліну адбываецца адразу 10 падзей, і гэта было б вельмі цікава
сучаснаму гледачу). А пад нумарам адзін — "Вянок" Максіма
Багдановіча, нядаўна ў пяты ці шосты раз перавыдадзены, але ад таго не менш
актуальны зборнік, прыдатны для розных часоў, розных інтарэсаў, рознага ўзроўню
ведання мовы і адукацыі чытачоў. Чаму раю менавіта такі набор? У гэтых кнігах я
знаходжу і эстэтычную асалоду, і нацыянальны аптымізм, і гарманічнае гучанне
слова.
Тым жа, хто жадае сабраць творы ўлюбёных аўтараў у хатняй бібліятэцы, але не
мае ў кішэні "залатога запасу", Міхась Скобла раіць не абмінаць
букіністычныя крамы. Менавіта там можна прыдбаць рэдкія выданні або, напрыклад,
зборнік Караткевіча па цане 2-3 боханаў хлеба.
Лічбы не цешаць
За 9 месяцаў 2011 года, паводле звестак Нацыянальнай кніжнай палаты Беларусі,
айчынныя выдавецтвы выпусцілі 8090 найменняў кніг агульным накладам 31,5 тысячы
асобнікаў. У параўнанні з 2010 годам колькасць найменняў кніг павялічылася на
0,4%, затое наклад паменшыўся на 17,2%.
Для параўнання: ва Украіне колькасць найменняў кніжнай прадукцыі ў 2011 годзе
зменшылася на 4,5%, а наклад вырас на 8%; у Расіі колькасць найменняў
павялічылася на 4,1%, агульны ж наклад зменшыўся на 3,5%.
Паказаць можам, расказаць — не?
— Што б вы параілі пачытаць і прыхапіць з сабой замежніку, які наведаўся ў
Беларусь? І ці ёсць у нас увогуле выбар "літаратуры для турыстаў"? —
спыталася "Тут і цяпер" у галоўнага рэдактара газеты "Турызм і
адпачынак" Ліліі Кобзік.
— Паколькі цяпер вельмі развіты тэхналогіі, тая ж інтэрнэт-навігацыя, то мы ўжо
істотна адсталі ад часу з выпускам кніжнай прадукцыі для турыстаў. У свой час у
Беларусі не хапала добрых якасных даведнікаў, атласаў, а цяпер мы з іх выпускам
ужо спазніліся. На мой погляд, Беларусь добра асэнсавана візуальна: у нас шмат
мастакоў і фотамастакоў, такіх, прыкладам, як Сяргей Плыткевіч. Адпаведна,
выдатна рэалізаваны мастацкі бок прадстаўлення Беларусі, у адрозненне ад
вербальнага, магчыма, ідэалагічнага. Не хапае такіх рэчаў, як я бачыла калісьці
ў Будапешце, — класных турыстычных даведнікаў, дзе ў простай, даступнай форме
падаецца праўда пра горад і краіну: цэны, гатэлі, рэстараны, крамы... Наогул,
добры турызм заўсёды прадстаўлены ў простых схемах. Прыкладам, аўдыягіды — калі
ты не "прыліпаеш" да экскурсавода, як гэта адбываецца ў нас, а
атрымліваеш маленькі навушнічак і, слухаючы голас экскурсавода, глядзіш на тое,
што табе больш цікава, можаш адысці ад групы разам з дзецьмі і г.д. У нас
такога дагэтуль няма. З'яўляюцца новыя традыцыі, нават абрады, "фішкі",
модныя трэнды — зноў жа, трэба падмацаваць усё гэта азнаямляльнай літаратурай,
якой у нас таксама няма. Шмат прадстаўнічай літаратуры высокай якасці,
падарункавай і сувенірнай прадукцыі, але відавочна недастаткова ўтылітарнай,
карыснай для турыста на час знаходжання ў краіне. Тым не менш замежнікам ёсць
што павезці з сабой з Беларусі. Я раіла б звярнуць увагу на альбомы
"Нечаканая Беларусь" і "Дзікае жыццё ў цэнтры Еўропы",
"Праваслаўныя і каталіцкія храмы", даведнік "Мінск за адзін
дзень". А колькі яшчэ такіх альбомаў можна было б выпусціць! У тым ліку і
такім чынам эфектыўна папулярызаваць Беларусь у свеце.
Да ведама
Самае дарагое выданне са знойдзеных у сталічных кнігарнях — "Зямля сілы.
Белавежская пушча" на беларускай і англійскай мовах, у скураной вокладцы з
пазалачоным абрэзам — каштуе 434 тысячы рублёў.
Самая дарагая кніга ў свеце — знакаміты "Кодэкс Лестэра" Леанарда да
Вінчы, напісаны ў 1506 годзе люстэркавым шрыфтам — набыта на аўкцыёне Білам
Гейтсам за 30,4 млн долараў.
Вікторыя ПРАКАПОВІЧ, Тут і цяпер
[TypeError] count(): Argument #1 ($value) must be of type Countable|array, bool given (0) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/bitrix/news.detail/.default/template.php:50 #0: include /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790 #1: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885 #2: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784 #3: CBitrixComponent->showComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724 #4: CBitrixComponent->includeComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news.detail/component.php:515 #5: include(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615 #6: CBitrixComponent->__includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692 #7: CBitrixComponent->includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195 #8: CAllMain->IncludeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/detail.php:16 #9: include(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790 #10: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885 #11: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784 #12: CBitrixComponent->showComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724 #13: CBitrixComponent->includeComponentTemplate /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news/component.php:336 #14: include(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615 #15: CBitrixComponent->__includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692 #16: CBitrixComponent->includeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195 #17: CAllMain->IncludeComponent /mnt/extra_volume/ibwm/www/news/index.php:107 #18: include_once(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/include/urlrewrite.php:184 #19: include_once(string) /mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/urlrewrite.php:2 ----------