Навіны

А потым мой сябра, пагартаўшы кнігу Анхелы Эспіносы, сказаў, што гэта 18+. Там “сляды супольнай жарсці”, кажа. Вось табе і пачатак.

Цікава, што ў выпадку Анхелы і яе другой кнігі “Pomme de ciel” (“Нябесны яблык”) пушкінскае правіла не працуе. Якраз у вершах найменш лагічных і поўных пякучай энергетыкі Анхелы ёсць тое няўлоўнае, што завецца паэзіяй. Мушу прызнацца, што ўвесь час даводзілася нагадваць сабе пра неабходную “крытычнасць мыслення”, адстароненасць, у пэўным сэнсе нават холаднасць. Абаяльнасць Анхелы-паэткі надзвычай моцная.

Пра Анхелу Эспіносу кажуць: “Беларуская паэтка з Іспаніі”. Вельмі прыемнае для нашай культуры азначэнне. Што праўда, падманлівае. Як бачыцца мне, Анхела – іспанская паэтка, якая ў вербальным інструментарыі абрала мову made in Belarus. З тым жа поспехам яна магла б пісаць па-балгарску, па-японску, па-руску, у рэшце рэшт. Тэмперамент яе паэзіі – паўднёвы; сувязяў з беларускай літтрадыцыяй, лічы, няма (згадка пра зорку Венеру ў разлік не ідзе). А яшчэ вы, мажліва, заўважылі, што пра Беларусь і беларусаў паэтка гаворыць як чалавек старонні. Галасістая пералётная птушка – так яна называе сябе, і гэта ці не самы трапны радок ва ўсім зборніку.

Каб сцвердзіць зваротнае -- беларускасць Анхелы, -- можна параўнаць яе з “нашай” паэткай. Такой жа далёкай ад урбаністыкі, такой жа адданай любові й прыродзе. Вядома, на розум прыходзіць Наста Кудасава. (Пра параўнанне моўных лэвэлаў размова не йдзе. Такі ракурс быў бы несправядлівы датычна Анхелы.) На чырвоным куце каштоўнасцяў у Насты -- любоў. Без яе хоць які дар, дзея, рух не мае сэнсу. Для Анхелы любоў таксама выступае рухавіком: без жарсці сэрца яе ператвараецца ў вылічальную машынку. Прагматызм, перавага розуму роўныя смерці.

Аднак у Кудасавай любоў – шырокая. Гэтае слова ўбірае ў сябе мноства іншых паняткаў: каханне, жарсць, адданасць, мілосць, пяшчота, нават сум (як вытворнае) і г.д. У Анхелы Эспіносы любоў – выключна каханне. Ужо гэтага дастаткова, каб убачыць: небеларуская ментальнасць выяўляецца ў вершах Анхелы на самым відавочным, моўным узроўні (наяўнасць у беларускай мове лексем “любоў” і “каханне”).

Дый ці згадаеце вы беларускіх аўтарак, якія б на ўвесь голас спявалі пра плоцевае, услаўлялі свайго каханка ды самую жарсць? Нездарма апавяданне, якое чамусь трапіла ў зборнік вершаў, пераносіць нас у Старажытную Грэцыю. Палымянасць паўднёвай крыві надае гераіні бясстрашнасці, роўна як іспанскай паэтцы: намер саграшыць у месцы, дзе прызямліўся Хрыстос, яўна не выклікае ў яе дыскамфорту.

Такая разняволенасць – не разбэшчанасць, а менавіта натуральная, прыгожая смеласць -- нашым паэткам не ўласцівая. У вершы беларуска апісвае жарсць, а не аддаецца ёй. Паэзія ж Анхелы ёсць самая жарсць у вербальнай форме. Адсюль і слабы бок – тэхнічныя хібы. Разбіраць агрэхі ў вершах аўтара, для якога беларуская мова – не родная, справа небяспечная. Але нельга абмінуць збітыя памеры ў тэкстах; рыфмы, ад якіх у крытыка зводзіць сківіцы; стылістычныя недакладнасці, што цягнуць за сабой камічны эфект (жаданне пакусаць яблык Адама, напрыклад); няведанне семантыкі слова (вятрыска ў Анхелы ціха засынае між ружаў ды лашчыць спіну).

Магчыма, справа ў рэдактуры, якая магла б быць лепшай?..

Ёсць яшчэ адзін цэтлік, прычэплены да асобы Анхелы Эспіносы Руіс, -- “феномен”. Здавалася б, як іначай: іспанка сцвердзіла жыццяздольнасць беларускай мовы, вывучыўшы яе і пішучы на ёй...

Для пачатку адкінем хваравітую неабходнасць даказаць (каму? навошта?..), што нашая мова жыцьме. Магу памыляцца, і ўсё ж: каб верыць у беларускую будучыню, няма патрэбы ў іншаземных паэтках (пры ўсёй да іх павазе). Калі гэтую тэзу вы прымаеце, пяройдзем да наступнай: для таго, каб ацаніць паэтычную творчасць, прыдатак у выглядзе фенаменальнасці гэтаксама лішні. Мы маем тэксты на беларускай мове, і гэта адзінае, што трэба ведаць. Акалічнасці іх стварэння – спажыва кулуараў.

Дык што прыўнесла ў беларускую паэзію Анхела Эспіноса Руіс?

Галоўнае – жаноцкасць, якая ёсць сама па сабе, а не як апазіцыя маскуліннасці свету (што можна назіраць у Юлі Цімафеевай). Палкасць і пачуццёвасць – гэта натуральныя рысы аўтаркі, а не свядомы выбар, каб даказаць сваё права на тыя самыя палкасць і пачуццёвасць. Ёсць у гэтым гучанні цягучы прысмак антычнасці. Заўважце: адзіныя багі, якіх згадвае Анхела, -- антычныя. Сімвалы – космас, пчала, ноч, мёд, ружа, сонца, мора – сплятаюцца ў антычны ўзор, старажытны, сакавіты. Сама паэтка адчайная, чуйная, нібы гераіні Эсхіла. Ці – тая ж Сапфо. Нават дзіўна, што Анхела не згадвае музу Лесбаса.

Другая значная рыса “Pomme de ciel” – новае гучанне звыклых словаў. Прычынай таму -- мысленне Анхелы, якое будуецца на іспанамоўным сінтаксісе. І ўжо на гэты шкілет нанізваецца беларуская лексіка. Прыслухаемся: “высокі звон пяшчоты”, “на небе вянуць хмары”, “вырасла бурнай маланкай сырою”, “ластаўкі Марса далі табе зброю”, “сінее вечар загарэлы”, “вецер дзьме, як чорны дым без сілы”, “снегу вяснушкі”, “скуры са скурай салодкая стома”. Аснова паэтычнага ўздзеяння на чытача – гукапіс. Якраз дзякуючы таму, што для Анхелы беларуская мова – чужая, яна можа пачуць у ёй тое, чаго не чуем мы; убачыць тое, чаго не бачыць замыленае вока.

Мы не хочам аддаваць Міцкевіча: польская мова яго твораў безнадзейна прайграе ліцвінскай ментальнасці, наскаму бачанню свету. Па той жа логіцы, Анхела Эспіноса Руіс – іспанская паэтка, якая піша па-беларуску. Што, аднак, не адмяняе відавочнае: дзякуючы “Раялю ля мора” і “Pomme de ciel” сучасны белліт займеў незвычайныя фарбы.

Наста Грышчук, для lit-bel.org

[TypeError] 
count(): Argument #1 ($value) must be of type Countable|array, bool given (0)
/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/bitrix/news.detail/.default/template.php:50
#0: include
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790
#1: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885
#2: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784
#3: CBitrixComponent->showComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724
#4: CBitrixComponent->includeComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news.detail/component.php:515
#5: include(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615
#6: CBitrixComponent->__includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692
#7: CBitrixComponent->includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195
#8: CAllMain->IncludeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/templates/ibwm/components/bitrix/news/news/detail.php:16
#9: include(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:790
#10: CBitrixComponentTemplate->__IncludePHPTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component_template.php:885
#11: CBitrixComponentTemplate->IncludeTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:784
#12: CBitrixComponent->showComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:724
#13: CBitrixComponent->includeComponentTemplate
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/components/bitrix/news/component.php:336
#14: include(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:615
#15: CBitrixComponent->__includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/component.php:692
#16: CBitrixComponent->includeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/classes/general/main.php:1195
#17: CAllMain->IncludeComponent
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/news/index.php:107
#18: include_once(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/modules/main/include/urlrewrite.php:184
#19: include_once(string)
	/mnt/extra_volume/ibwm/www/bitrix/urlrewrite.php:2
----------